نوزادان چند میلیونی

و هم‌اکنون 2 میلیون زوج که تجربه ناباروری را گذرانده‌اند در ایران زندگی می‌کنند و سالانه حدود 100 هزار زوج نابارور به این تعداد افزوده می‌شود.

با همه این اوصاف،‌ درمان ناباروری در کشور ما همچنان به‌عنوان یک درمان لوکس درنظر گرفته شده و بیمه‌ها آن را تحت پوشش قرار نمی‌دهند.

این مشکل، در کنار افزایش شیوع ناباروری در سال‌های اخیر، باعث شده ناباروری، از حد یک بیماری جسمی خارج شده و ابعاد منفی روانی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند. چنانچه به گفته رئیس هیأت مدیره انجمن علمی باروری و ناباروری ایران، سومین علت طلاق در کشور، ناباروری یکی از زوجین است.
 

در حالی ‌که هر سال 30 تا 40 هزار زوج نابارور باید تحت درمان قرار گیرند، به گفته دکتر محمدرضا نوروزی، هزینه‌های سنگین درمان ناباروری که تحت پوشش بیمه‌ قرار نگرفته، موجب می‌شود تنها 5 هزار زوج توانایی بهره‌مندی از درمان مناسب را داشته باشند.

ناباروری یکی از بیماریهای شایع در دنیا است. آن‌طور که در کتاب‌های مرجع پزشکی می‌نویسند، ناباروری در 35 درصد موارد، به‌علت مشکلات تخمک‌گذاری زنان و انسداد لوله‌های رحمی، در 35 درصد دیگر به علت مشکلات اسپرم مردان، در 25 درصد موارد به‌خاطر مشکلات مشترک و در 15 درصد در حالی که هر دو نفر سالم هستند، به دلایل ناشناخته‌ای ایجاد می‌شود. اما آنچه متخصصان بر آن تأکید می‌کنند، افزایش موارد ناباروری در سال‌های اخیر است که البته مختص کشور ما هم نیست.

دکتر ربابه طاهری پناه، فوق‌تخصص نازایی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به این‌که آمارها در مقایسه با 50 سال گذشته حاکی از افزایش ناباروری در جوامع است، می‌گوید: برخی افزایش اطلاع‌رسانی و آگاهی بیشتر افراد در مراجعه به مراکز ناباروری را عامل این افزایش می‌دانند، اما حقیقت این است که تغییر شیوه زندگی بشر و عوامل سوء محیطی در سال‌های اخیر از عوامل مهم این افزایش، ناباروری در مردان و زنان است.

وی کاهش متوسط اسپرم مردان را طی نیم قرن اخیر دلیل این ادعا ذکر می‌کند: در 50 سال گذشته، وجود 50 میلیون اسپرم در هر سی‌سی برای مردان معیاری طبیعی قلمداد می‌شد، اما امروزه این رقم به 20 میلیون اسپرم در مردان تغییر یافته که گویای کاهش باروری در مردان در سال‌های اخیر است.

عضو مرکز تحقیقات بهداشت باروری و ناباروری بیمارستان طالقانی در ادامه به عمده‌ترین عوامل سوء محیطی اشاره کرده و می‌گوید: عوامل فیزیکی همچون زندگی در کنار نیروگاه‌های برق، تماس مداوم با اشعه مانند قرار دادن تلفن همراه در ناحیه کمر و عوامل شیمیایی همچون استفاده زیاد از مواد شوینده، مواد پلاستیکی و سموم نباتی از جمله خطرسازترین عوامل محیطی بر باروری افراد است.

همچنین، امروزه کاربرد مواد شیمیایی که از خانواده پلی کربنات‌ها و پلاستیک‌ها هستند در مصارف مختلفی همچون تولید ظروف یکبار مصرف و مواد شوینده بسیار رواج یافته است.

 به این ترتیب ما هر روز با نوشیدن یک بطری نوشابه، آب معدنی و یا استفاده از شامپو در تماس مداوم با این مواد شیمیایی مضر بدن هستیم؛ چرا که این مواد شیمیایی با ساختاری مشابه هورمون‌های بدن وارد سلول می‌شوند و با تغییر عملکرد ژن‌ها، ناهنجاری‌های بسیاری همچون ناباروری را حتی به نسل‌های بعد نیز منتقل می‌کنند.

دکتر محمدرضا نوروزی، رئیس هیأت مدیره انجمن علمی باروری و ناباروری ایران هم به دلایل مختلفی از قبیل مشکلات ژنتیکی و هورمونی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی حشره‌کش‌ها و رنگ‌ها در محیط‌های کاری، مصرف برخی از داروها، افزایش سن ازدواج و به تأخیر انداختن فرزنددار شدن، تغذیه نامناسب و آلودگی هوا اشاره می‌کند و می‌گوید: سن ازدواج در 700 هزار ازدواجی که سالانه در کشور صورت می‌گیرد، رفته رفته از 24 سالگی به عنوان بهترین سن باروری برای زنان فاصله گرفته و به سمت 27 تا 28 سالگی تغییر پیدا می‌کند.

 از آنجا که سن از مؤثرترین عوامل در توانایی برای باروری است این مساله بسیار اهمیت پیدا می‌کند، زیرا نه‌تنها سن ازدواج افزایش یافته بلکه فرزنددار شدن پس از ازدواج نیز 3 تا 5 سال به تأخیر افتاده است و لذا سن باروری زنان در ایران در حدود 32 تا 33 سالگی یعنی 8 تا 10 سال دیرتر از بهترین زمان باروری است که این امر از علل شیوع ناباروری در کشور به‌شمار می‌رود.

هزینه‌های «نسبتاً» پایین

حدود 60 درصد از زوج‌هایی که به‌دلیل ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنند، با روشهای ساده درمانی نظیر مشاوره برای آگاهی‌سازی افراد در زمینه روش‌های صحیح برقراری ارتباط جنسی در زمان‌های مناسب، مصرف داروهای ساده یا جراحی‌های ساده قابل درمان هستند، اما30 تا 40 درصد از زوج‌های نابارور باید تحت روش‌های درمانی پیشرفته قرار گیرند.

 با این ‌حال و با وجود تجهیزات پیشرفته پزشکی و درمانی در ایران، فقط 20 تا 30 درصد از زوج‌های نابارور که توانایی پرداخت این هزینه‌‌ها را دارند، می‌توانند درمان شوند.

این نکته‌ای است که دکتر احمد حسینی، دبیر سیزدهمین کنگره باروری و ناباروری ایران به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه با توجه به عدم پوشش بیمه پایه، پرداخت هزینه‌های مربوط به مخارج درمان برای اغلب بیماران که معمولاً زوج‌های جوان کم‌درآمد جامعه نیز هستند نسبتاً سنگین است و این در حالی است که هزینه تمام شده درمان پیشرفته ناباروری در کشور ما همچنان 30 برابر ارزان‌تر از سایر نقاط دنیاست.

به‌طور متوسط، هر دوره درمان نازایی در کشور فقط 600 هزار تومان هزینه دارویی دارد که این میزان به‌طور میانگین برای ارزان‌ترین روش درمانی یعنی تخمک گذاری گرفته تا گران‌ترین آن یعنی میکرواینجکشن محاسبه می‌شود. این هزینه در کشورهای پیشرفته دنیا به‌صورت میانگین 10 تا 30 هزار دلار است.

همچنین، بچه‌دار شدن با استفاده از روش‌های پیشرفته و جدید در دنیا بین 50 تا 200 هزار دلار هزینه به زوج‌ها تحمیل می‌کند اما هزینه چنین تولدهایی در مراکز پیشرفته درمانی کشور ما 3 تا 5 میلیون تومان هزینه دارد. از سوی دیگر، مقایسه آمارها در میزان موفقیت درمان‌های ناباروری طی پنج سال اخیر نشان می‌دهد ظرف مدت پنج سال موفقیت درمان‌های ناباروری 25 درصد رشد داشته است.

با همه این دلایل است که کارشناسان می‌گویند کشور ما می‌تواند با بهره‌مندی از توان علمی و تخصصی بالا و به‌دلیل هزینه ارزان‌تر نسبت به کشورهای اروپایی و آمریکا، سالانه میزبان هزاران زوج نابارور خارجی از کشورهای همسایه و سایر کشورهای دنیا باشد.

ویژگی‌های مشترک فرهنگی، دینی، فاصله کوتاه زمانی، هزینه‌های اندک و عدم وجود مراکز درمانی و امکانات و توانایی‌های تخصصی درمان این بیماریها در اغلب کشورهای همسایه و حتی خاورمیانه، فرصت مناسبی برای جذب بیماران نابارور به منظور درمان در ایران است و در این زمینه، تبلیغات مناسب در سایه حمایت‌های دولت می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد هزاران فرصت شغلی و جذب میلیون‌ها دلار سرمایه خارجی باشد.

کمبود مراکز درمانی

اگرچه کشور ما در زمینه درمان ناباروری با روش‌های پیشرفته، از کشورهای سرآمد دنیا به‌حساب می‌آید، اما این به معنای نبود مشکل در این زمینه نیست. مثلاً کشور آلمان با حدود 100 میلیون جمعیت دارای 120 مرکز درمان ناباروری فعال است در حالی که در ایران با 70 میلیون جمعیت، حدود 20 مرکز درمانی ناباروری فعال است.

کارشناسان می‌گویند سالانه حدود 100 هزار زوج جوان به تعداد زوج‌های نابارور کشور اضافه می‌شوند که 90 درصد این زوج‌ها با روشهای درمانی دارویی، جراحی و در نهایت درمان‌های کمکی مانند IVF ، IUI  و میکرواینجکشن دارای فرزند می‌شوند، اما 10 درصد باقی‌مانده به روش‌های کمکی دیگر به‌خصوص روش‌های اهدایی مانند اهدای جنین و تخمک نیاز دارند که در این زمینه هم محدودیت‌های زیادی وجود دارد.

 چنان‌که دکتر نوروزی، رئیس هیأت مدیره انجمن علمی باروری و ناباروری ایران هم در نشست خبری سیزدهمین کنگره باروری با اشاره به عوارض و پیامدهای مخرب محدود کردن مراکز اهدای جنین به چند مرکز خاص گفت: در حال حاضر حدود 40 مرکز درمان پیشرفته ناباروری در کشور فعالیت می‌کنند حال آن‌که برخی دست‌اندرکاران مربوطه در وزارت بهداشت با صدور بخشنامه‌هایی در صدد ایجاد محدودیت جدی در فعالیت مراکز اهدای جنین هستند؛ اما این محدودیت‌ها به بروز اختلالات جدی ژنتیکی و تنوع قومی در مناطق مختلف کشور منجر خواهد شد.

دکتر نوروزی اضافه کرد: به منظور حفظ صفات ژنتیکی، بومی بودن اهدای جنین باید مدنظر قرار گیرد تا در صورت وجود مشکل به‌راحتی بتوانیم آن را درمان کنیم.